ابزار سنجش و انتخاب همسر (دوستش دارم 13)

بسم الله

چشم و دل

کسانی که به قصد انتخاب همسر به ارتباط با جنس مخالف تن می‌دهند، با دو ابزار «چشم» و «دل» می‌خواهند همسر خود را بسنجند و انتخاب کنند؛ چشمشان می‌بیند و دلشان می‌خواهد! و این درحالی است که این ابزارها توانایی انجام این کار را ندارند.

قدرت سنجش چشم به ویژگی‌های ظاهری و دیدنی محدود می‌شود. چشم می‌تواند شکل و شمایل و قد و رنگ را تشخیص دهد؛ ولی هرگز نمی‌تواند معنویت و صداقت و وفا و حسن خلق و بردباری و فداکاری و محبت و اموری از این قبیل را تشخیص دهد.درحالی‌که اصل و اساس در انتخاب همسر، این‌ها هستند و ویژگی‌ها ظاهری در درجه‌ی دوم قرار دارند و باید بعد از تأیید ویژگی‌های معنوی مطرح شوند.

چه بسیارند دخترهایی که چشم آن‌ها را می‌پسندد و امتیاز بالایی به آن‌ها می‌دهد؛ ولی ذره‌ای ارزش همسری ندارند. پیامبر اسلام می‌فرماید: «از سبزه‌ی طویله¹ دوری کنید!» از حضرت می‌پرسند: منظور از سبزه‌ی طویله چیست؛ می‌فرماید: «زن زیبا و خوش‌سیمایی که در خاندانی پست تولد و رشد یافته باشد.»²

دل نیز در سنجش انسان‌ها از توانایی بالایی برخوردار نیست. دل اگر بخواهد مستقل کار کند، همیشه یک‌طرفه عمل می‌کند؛ اگر از کسی خوشش بیاید، دیگر بدی‌های او را نمی‌بیند و حتی بدی‌هایش را حُسن و خوبی می‌بیند. و اگر از کسی بدش بیاید، دیگر خوبی‌هایش را نمی‌بیند، بلکه خوبی‌هایش را بد و زشت می‌انگارد. حضرت امیرالمؤمنین علیه‌السلام می‌فرماید: «کسی که عاشق چیزی شود، این عشق بینایی‌اش را از بین می‌برد و قلبش را بیمار می‌کند. چنین کسی با چشمی معیوب نگاه می‌کند و با گوشی ناشنوا گوش می‌دهد.»³

در دوران قبل از ازدواج که با هم دوست بودیم، چنان عاشق من بود که هر وقت عصبانی می‌شدم و با او دعوا می‌کردم، یک ذره از من نمی‌رنجید و می‌گفت:«می‌دانستی وقتی عصبانی می‌شوی، جذاب‌تر می‌شوی؟!» ولی حالا که دو سال از ازدواجمان گذشته، مگر من جرأت دارم ناراحتی‌ام را ابراز کنم؟! فوری مرا تهدید به جدایی می‌کند. یک ذره حوصله‌ی تحمل ناراحتی مرا ندارد؛ چه برسد به این‌که بخواهد نازم را بکشد!

البته چنین نیست که در انتخاب همسر «چشم» و «دل» هیچ‌کاره باشند و «زیبایی» که به وسیله‌ی چشم درک می‌شود و «علاقه و محبت» که به وسیله‌ی دل درک می شود از اهمیت کمی برخوردار باشند. بلکه برای شکل‌گیری یک زندگی زیبا و شیرین، حتماً دختر و پسر باید چهره و اندام یکدیگر را بپسندند و نسبت به هم علاقه‌مند باشند و همدیگر را دوست داشته باشند. اما همان‌طور که پیش‌تر گفتیم، وقتی نوبت به ارزیابی زیبایی و محبت می‌رسد که وضعیت ملاک‌های درجه‌ی یک (مانند عقل و ایمان و تقوا و بلوغ⁴ و هم‌سانی و خوش‌خلقی و تعهد و پای‌بندی به ارزش‌های زندگی مشترک) مشخص شده باشد.

اگر کسی که گزینه‌ی همسری است، این واحدهای اصلی را پاس کرد، آن‌وقت نوبت بررسی زیبایی و علاقه می‌رسد؛ ولی اگر در این معیارهای حیاتی رفوزه شد، زیبا بودن و مورد علاقه بودنش پشیزی ارزش ندارد؛ حتی اگر امتیازش در این دو پارامتر، سر به آسمان بساید. زیبایی ظاهری و زیبایی عاطفی در سایه‌ی عقل و ایمان و شعور و اخلاق و ادب و وفا و هم‌سانی، ارزش و معنا پیدا می‌کند و بدون آن‌ها نه‌تنها بی‌ارزش و بی‌معنا است، بلکه مضر و خطرناک هم هست!

عقل و خرد

همان‌طور که نوزاد و کودک بدون والدین نمی‌توانند به تنهایی از پس کارهای خود برآیند، نوزادِ چشم و کودکِ دل هم بدون والدینِ عقل از سنجش و ارزیابی انسان‌ها عاجزند. ابزار قدرتمندی که در معرکه‌ی حساس انتخاب همسر باید بر آن تکیه کرد، عقل است و عقل است و عقل!

معیارهای همسر مناسب، در درجات مختلف دسته‌بندی می‌شوند. این معیارها در کتاب «جوانان و انتخاب همسر» خوب بیان شده است. تنها عقل است که توان تفکیک معیارهای درجه‌ی یک و دو و سه و تطبیق آن‌ها بر فرد مورد نظر را دارد.

کسی اگر از عقل سلیم برخوردار باشد، بدون جهت‌گیری‌های نامناسب و یک‌طرفه و به‌دور از جوزدگی می‌تواند مأموریت خطیر سنجش و انتخاب همسر را به سرانجام مطلوب برساند. اما اگر کسی خود از عقل سلیم برخوردار نبود و هنوز عقلش به درجه‌ی رشد و سلامت نرسیده بود، او باید به سراغ انسان‌های عاقل و پخته‌ای مانند: پدر و مادر و استاد و امام جماعت و امام جمعه برود و از عقل آن‌ها کمک بگیرد.

قرآن از زبان اهل جهنم می‌فرماید: «اگر به سخنان عاقلانه گوش می‌سپردیم و عقلمان را به‌کار می‌گرفتیم، هرگز از اصحاب دوزخ نبودیم!»⁵

امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام می‌فرماید: عقل اصلاح کننده و سامان دهنده‌ی هر کاری است.⁶ پرسش:یعنی آیا عقل انسان به‌آسانی می‌تواند حقیقت انسان‌ها را بشناسد و انگیزه‌ها و نیت‌ها و سایر امور ذهنی و قلبی آن‌ها را ببیند و پرده از روی خدعه و خیانت بردارد و گرفتار فریب و ظاهرسازی نشود؟!

این دغدغه کاملاً صحیح و به‌جا است؛ اما درست است که عقل نمی‌تواند به درون انسان‌ها و لایه‌های پنهان شخصیتی آن‌ها نفوذ کند و امور ذهنی و قلبی آن‌ها را ببیند؛ ولی با «تحقیق و بررسی از محیط زندگی و تحصیل و کار فرد مورد نظر» و با «گفت‌وگو و مشورت با اطرافیان و آشنایان او» و با «تجزیه و تحلیل حالات و رفتارهای ظاهری‌اش» و با «دقت در سخنانش» می‌توان تا حد قانع‌کننده‌ای به شناخت درست رسید. به‌شرطی که در انجام این اقدام‌های عقلانی کوتاهی و اهمال صورت نگیرد!

وقتی کسی این چراغ پرنور هدایت، یعنی عقل خدادادی‌اش را به‌درستی به‌کار بگیرد، درصد بالایی از مسیر را برای انتخاب همسر باسلامت طی کرده است. می‌ماند درصد کمی که ممکن است کسی با وجود به‌کارگیری صحیح عقل، باز پیچ و خم راه، او را به اشتباه بیندازد و در گزینش فرد شایسته برای همسری دچار خطا شود.برای این‌که درصد خطا صفر شود و پروژه‌ی مهم انتخاب همسر تضمین و بیمه شود، باید کاری دیگر کرد!

دعا و توسل

می‌گویند:«اگر می‌خواهی روستا را غارت کنی، دَم کدخدا را ببین!» چرا که کدخدای روستا همه‌ی روستا را مثل کف دست می‌شناسد و در اختیار دارد و اگر او مایل یا مجبور به تسلیم باشد، تسلط بر روستا به بهترین شکل تحقق پیدا می‌کند.

کدخدای عالم هم خدای مهربان است که همه‌ی انسان‌ها را بهتر از خودشان می‌شناسد.کسی که انتخاب همسر خوب و مناسب برایش آن‌قدر اهمیت دارد که یک درصد خطا را هم برنمی‌تابد، باید برود نزد خود خدا و سراغ همسر ایده‌آلش را از او بگیرد.

آری؛ دعا و توسل، کار انسان را با علم غیب خداوندی و با الطاف و عنایات آسمانی پیوند می‌زند و درستی انتخابش را تضمین می‌کند. امام صادق علیه‌السلام می‌فرماید: «هیچ بنده‌ی‌ باایمانى از خداوند درخواست خیر نکرد، مگر آن‌که پروردگار سعادت او را فراهم ساخت».⁷

بعد از عروسی که من و همسرم رفتیم سر زندگی خودمان، یک روز همسرم برایم تعریف می‌کرد: «من خیلی نگران بودم که همسر خوب قسمتم نشود. به همین خاطر نذر کردم و چهل هفته، سه‌شنبه‌ها به مسجد مقدس جمکران رفتم و نماز امام زمان خواندم. هفته‌ی چهلم که از مسجد برگشتم، پدر و مادرم گفتند: امشب مهمان داریم. آن شب همان شب بود که شما به خواستگاری من آمدید. از همان اولین صحبتی که آن شب با شما داشتم، احساس کردم که دعایم مستجاب شده است. بعد از آن هرچه بیش‌تر با شما و خانواده‌تان آشنا می‌شدم، به استجابت دعایم مطمئن‌تر می‌شدم؛ تا این‌که بالاخره با اطمینان تمام جواب مثبت را دادم.»

البته کار کردن با خدا سختی‌های خودش را دارد؛ خدا را که نمی‌شود گول زد! کسی که برای به دست آوردن همسر مناسب به درگاه الهی رومی‌کند و لیستی از ویژگی‌های همسر ایده‌آلش را برای خدا بیان می‌کند و از خدا می‌خواهد که:«لطفاً برای من چنین همسری مهیا بفرما!» خدا قبل از آن‌که به لیست او توجهی کند، به خودش و ویژگی‌های خوب و بدش نگاه می‌کند و اگر بخواهد دعایش را مستجاب کند و همسری مناسب و متناسب با او روزی‌اش کند، ویژگی‌های واقعی خودش را ملاک کار قرار می‌دهد؛ نه لیست بیان شده‌اش را. اگر کسی خدای‌ناکرده بدکاره باشد و با اعمال و رفتار خود نشان دهد که لیاقت همسر خوب و ارزنده را ندارد؛ بلکه لایق یک انسان ناپاک و آلوده مثل خودش است، با این حال دست به دعا بردارد و از خدا همسری پاک و باتقوا طلب کند، خدا دل و درون ناپاک او را ملاک کار قرار می‌دهد نه زبان دروغ‌گویش را.

ـــــــــــــــــــــــــــــــــ

1. علف‌های سبزی که در خوابگاه و طویله‌ی شتران می‌روید.

2. الکافی، ج 5

3. مَنْ عَشِقَ شَيْئاً أَعْشَى‏ بَصَرَهُ‏ وَ أَمْرَضَ قَلْبَهُ فَهُوَ يَنْظُرُ بِعَيْنٍ غَيْرِ صَحِيحَةٍ وَ يَسْمَعُ بِأُذُنٍ غَيْرِ سَمِيعَة (نهج‌البلاغه، صبحی صالح، ص 160).

4. اعم از بلوغ جسمی و روانی و عقلی و اقتصادی و... .

5. و قالوا لو کنا نسمع او نعقل ماکنا فی اصحاب السعیر (ملک، 10).

6. العقل مصلح کل امر (میزان الحکمه).

7. بحارالانوار، جلد 88، ص 241.

این مقاله برگرفته از کتاب «دوستش دارم!» نوشته‌ی حامد شاد است. اطلاعات بیش‌تر درباره‌ی این کتاب: این‌جا

سلسله مقالات «دوستش دارم»:

• چرا دو جنس «دختر» و «پسر»؟ (دوستش دارم 1)
• و خدا دختر و پسر را عاشق آفرید... (دوستش دارم 2)
• تفاوت‌های علاقه‌ی پسر به دختر و علاقه‌ی دختر به پسر (دوستش دارم 3)
• مقایسه‌ی فرهنگ محرم و نامحرم اسلامی با فرهنگ بی‌بندوباری غربی (دوستش دارم 4)
• خطرهای ویران‌گر دوستی با نامحرم (دوستش دارم 5)
• چند حقیقت تلخ درباره‌ی دوستی با نامحرم (دوستش دارم 6)
• عشق سه طرفه (دوستش دارم 7)
• حکم دین درباره‌ی دوستی با نامحرم (دوستش دارم 8)
• محدوده‌ی ارتباط مجاز با نامحرم (دوستش دارم 9)
• نقاط ضعف و قوتِ دختر بودن (دوستش دارم 10)
• دختران بر سر دوراهی «جذابیت» و «امنیت» (دوستش دارم 11)
• دختران و برخورد با مزاحمت‌های ناموسی (دوستش دارم 12)
• ابزار سنجش و انتخاب همسر (دوستش دارم 13)
• یک راز درباره‌ی انتخاب همسر (دوستش دارم 14)
• تفاوت دختر و پسر در انتخاب کردن و انتخاب شدن (دوستش دارم 15)
• خطر به تأخیر انداختن ازدواج (دوستش دارم 16)
• درمان آسیب‌دیدگان عشق شیطانی (دوستش دارم 17)
• توبه و آشتی با خدا (دوستش دارم 18)
• لیلا و فرزاد (دوستش دارم 19)