چگونه این چشم صاحب‌مرده را کنترل کنم؟

پرسش

من متأسفانه نمی‌تونم در کوچه و خیابان و در برابر نامحرم و تصاویر و صحنه‌های تحریک کننده نگاه صاحب‌مرده‌م رو کنترل کنم، چی کار کنم؟

پاسخ

کنترل نگاه به نامحرم را از چند جهت می‌شود مطالعه کرد؛
1. از جهت فردی؛
2. از جهت خانوادگی؛
3. از جهت اجتماعی.

از جهت فردی کسی که نمی‌تواند نگاهش را کنترل کند و خواسته یا ناخواسته چشمش او را به دنبال صحنه‌های شهوانی می‌کشد، چنین کسی شخصیتی ضعیف و ناتوان دارد که عقلش توانایی مدیریت تمایلاتش را ندارد. در حالی که برای رسیدن به رشد حقیقی و کمال انسانی باید به حدی برسیم که بتوانیم تمایلات گوناگون خود را با نیروی عقل خود مدیریت کنیم و به آن‌ها جهت بدهیم و جلوی افراط و تفریط آن‌ها را بگیریم.

اگر دقت کنید می‌بینید همه‌ی کسانی که به دنبال تمایلات نفسانی‌شان بوده‌اند انسان‌هایی ضعیف و ناتوان از آب درآمده‌اند و جامعه هم برای آن‌ها ارزش بالایی قائل نیست؛ ولی در مقابل، کسانی که در کنترل تمایلاتشان موفق بوده‌اند، انسان‌هایی بزرگ و مفید و کارآمد از آب درآمده‌اند و همه به آن‌ها افتخار می‌کنند.

اغلب زندانیان از کدام دسته‌اند؟ از کسانی که تمایلات نفسانی و شهوانی‌شان بر عقلشان غلبه داشت یا از کسانی که عقلشان بر هوا و هوسشان غلبه و کنترل داشت؟ قهرمانان علمی و فرهنگی و ورزشی و سایر انسان‌های بزرگ و تأثیرگذار در جامعه چطور؟

امیرالمؤمنین علیه‌السلام می‌فرمایند:

هر کس که برای خودش احترام و شخصیت قائل باشد، هوس‌ها و شهوات برایش خوار و کم‌ارزش می‌شوند.

مَن کَرُمَت علیه نَفسُهُ، هانَت علیه شَهَواتُه¹

از جهت خانوادگی، چشم‌چرانی و عجز از کنترل نگاه، یکی از عوامل سست شدن ارکان خانواده و فروپاشی بنیان خانواده است. مردی که چشم‌چرانی می‌کند و به خودش اجازه می‌دهد به خانم‌های دیگر غیر از همسرش نگاه غیرمجاز داشته باشد، قطعاً به مرور زمان نسبت به همسر خودش بی‌میل می‌شود و در دلش آرزوی وصال زنان دیگر را خواهد داشت.

از جهت اجتماعی، کافی است افق نگاهمان را کمی بالاتر ببریم و به آسیب‌های چشم‌چرانی در سطح جامعه دقت کنیم؛ خواهیم دید که اگر من اجازه دارم به ناموس دیگران نگاه غیرمجاز داشته باشم، دیگران هم باید اجازه داشته باشند به ناموس من (مادرم، خواهرم، همسرم، دخترم، و...) نگاه آلوده داشته باشند؛ چون تفاوتی بین من و دیگران نیست. از آن‌جایی که همه‌ی افراد یک جامعه با هم برابرند، پس اگر من به خودم اجازه‌ی چشم‌چرانی می‌دهم، به این معنا است که برای همه‌ی آحاد جامعه اجازه‌ی چشم‌چرانی صادر می‌کنم. و این یعنی هرج و مرج اخلاقی؛ یعنی فرهنگ زندگی حیوانی که بر جنگل و بر حیوانات حاکم است.

پس شما از سه جهت باید عقل و شخصیت عقلانی‌تان را تقویت کنید تا بتوانید نگاهتان را کنترل کنید؛
1. از این جهت که توانایی کنترل نگاه یک امتیاز انسانی است و ناتوانی در برابر تمایلات نفسانی، نشانه‌ی ضعف عقل و شخصیت انسانی شما است؛ پس به حکم این‌که هرکسی باید در مسیر تکامل و رشد انسانی حرکت کند، شما هم باید خودتان را از این نظر تقویت کنید.

2. از این جهت که چشم‌چرانی بنیان خانواده و پیوند زناشویی را سست و ناپایدار می‌کند. ممکن است بگویید: «من هنوز مجردم، هر وقت ازدواج کردم، نگاهم را کنترل می‌کنم!» این حرف خیال خامی بیش نیست. ازدواج هرگز معجزه نمی‌کند؛ کسی که قبل از ازدواج کنترلی روی چشم‌هایش نداشته است، بعد از ازدواج هم چشم‌چرانی خواهد کرد. چشم را فقط عقل و تقوا می‌تواند کنترل کند. اگر قبل از ازدواج عقل و تقوای شما موفق به کنترل چشمانتان شده باشند، بعد از ازدواج هم موفق خواهند بود، ولی اگر قبل از ازدواج عقل و تقوای شما مغلوب هوا و هوس شما بودند، بعد از ازدواج نیز داستان به همین منوال خواهد بود.

3. از این جهت که چشم‌چرانی من و شما سلامت اجتماعی و امنیت اخلاقی جامعه را به خطر می‌اندازد. وقتی سلامت اجتماعی و امنیت اخلاقی جامعه از بین رفت، دودش به چشم من و شما و ناموس من و شما هم می‌رود. در واقع می‌شود گفت: وقتی کسی به ناموس مردم چشم‌چرانی می‌کند، در واقع دارد به ناموس خودش نگاه آلوده می‌کند، چون با این کارش به مردم اجازه می‌دهد به ناموسش نگاه آلوده داشته باشند.

هرکه باشد نظرش در پی ناموس کسی          پی ناموس وی افتد نظر بولهوسی

خداوند متعال در سوره‌ی نور آیه‌ی 30 می‌فرماید:
به مؤمنان بگو چشم‌هاى خود را از نگاه به نامحرمان فروگيرند و عفاف خود را حفظ كنند. اين براى آنان پاكيزه‏‌تر است. خداوند به آن‌چه انجام مى‏‌دهيد آگاه است!
قُلْ لِلْمُؤْمِنِينَ يَغُضُّوا مِنْ أَبْصَارِهِمْ وَيَحْفَظُوا فُرُوجَهُمْ ذَلِكَ أَزْكَى لَهُمْ إِنَّ اللَّهَ خَبِيرٌ بِمَا يَصْنَعُونَ.

امام صادق علیه‌السلام می‌فرماید:
«نگاه» تیری از تیرهای ابلیس است که مسموم است. چه بسا یک نگاه کوتاهی که حسرتی طولانی برجای می‌گذارد!
اَلنَّظَرُ سَهْمٌ مِنْ سِهَامِ إِبْلِيسَ مَسْمُومٌ وَ كَمْ مِنْ نَظْرَةٍ أَوْرَثَتْ حَسْرَةً طَوِيلَة²

توصیه‌های کاربردی

1. هر وقت چشمتان به صحنه‌ی نامناسبی افتاد، سریع چشمتان را ببندید یا نگاهتان را برگردانید. اگر آن صحنه جذاب بود و ذهن و دل شما را به خود درگیر کرد، به کاری جذاب و سالم مشغول شوید و ذهن و دل خود را از اسارت آزاد کنید.

2. یاد خدا و اولیای خدا و توجه داشتن به این‌که ما همیشه در محضر خدا و اهل بیت هستیم و کوچک‌ترین کاری از ما از نظر آن‌ها پنهان نمی‌ماند، به خویشتن‌داری و کنترل نگاه ما خیلی کمک می‌کند. و توجه به این نکته که چشم آلوده به گناه هرگز اجازه‌ی تماشای زیبایی‌های حقیقی را ندارد!

رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله می‌فرمایند:

چشمانتان را [بر آن‌چه نباید ببیند] ببندید تا بتوانید عجایب عالم هستی را ببینید.

غُضُّوا اَبصارَکُم تَرَوْنَ العَجائِبَ.³

گفتم شبی به مهدی از تو نگاه خواهم          گفتا که من هم از تو ترک گناه خواهم

3. نگاه اول (نگاه ناخواسته و تصادفی) حرام نیست؛ چون اصلاً در اختیار ما نیست و ما نسبت به اموری که غیراختیاری است، تکلیف نداریم؛ اما اگر زمینه‌ی پیش آمدن نگاه‌های ناخواسته را خودمان فراهم کنیم، گناه کرده‌ایم و در این صورت نگاه اول هم حرام خواهد بود؛ مثل این‌که ما آگاهانه به فضایی قدم بگذاریم که می‌دانیم در آن‌جا صحنه‌های نامناسب به چشممان خواهد خورد. پس برای ایمنی کامل از آلوده شدن چشمتان، از رفتن به مهمانی‌های نامناسب و پارک‌ها و فضاهای تفریحی مختلط پرهیز کنید و هم‌چنین در مطالعه و تماشای صفحات اینترنتی و مانند آن نهایت دقت را داشته باشید تا خدای‌ناکرده زمینه‌ساز برخورد ناخواسته‌ی چشمتان با صحنه‌های کثیف نباشید.

4. از قاعده‌ی طلایی «مشارطه، مراقبه، محاسبه» کمک بگیرید. این قاعده شاه‌کليد خودسازي است که در کتاب‌هاي اخلاقي از آن فراوان ياد شده است.

مشارطه يعني اول صبح که از خواب بيدار مي‌شوید، قبل از هرکاري با خود شرط ببنديد امروز دست از پا خطا نخواهم کرد و نسبت به تعهدات خود بايد پايبند باشم.

مراقبه يعني در طول روز به شدت بايد مراقب خود و اعمال خود باشيد.

محاسبه يعني شب هنگام خواب، چند دقيقه‌اي را به حساب و کتاب و بررسي اعمال روزانه و سنجش ميزان موفقيت در عمل به تعهدات بپردازيد. اگر عمل به تعهدات رضايت‌بخش بود، خدا را شکر بگوييد و خودتان را تشويق کنيد (با اموري که مورد پسند و لذت است؛ مثل خوردن خوراکي مورد علاقه يا انجام تفريح مورد علاقه و مانند آن) و اگر رضايت‌بخش نبود، به ميزان اشتباهات انجام شده، استغفار کنيد و خودتان را تنبيه کنيد (با انجام کارهاي سخت و دشوار مثل: روزه، گرسنگي و تشنگي چند ساعته، محروميت از خوراکي يا تفريح دلخواه، و مانند آن). این تشویق و تنبیه در شما تأثیر روانی خواهد گذاشت و به شما کمک خواهد کرد در روز بعد عملکرد بهتری داشته باشید.

5. با همه‌ی این‌ها، سلامت چشم و پاکی نگاه امری نیست که بتوان با توان محدود و ناچیز بشری آن را به دست آورد. اگر یاری و عنایت ویژه‌ی خدا بالای سر کسی نباشد، بعید است بتواند از معبرهای پرخطر کوچه و خیابان و محل تحصیل و محل کار و مهمانی‌ها و صفحات رنگارنگ دنیای مجازی و صحنه‌های جادویی شبکه‌های تلویزیونی و ماهواره‌ای به سلامت عبور کند. عاجزانه از خدا بخواهید که شما را در برابر این مارهای سمّی خوش خط و خال حفظ کند و نپسندد که شبکه‌ی چشم و صفحه‌ی نگاه شما به امواج زشت و تاریک آلوده شود. به اهل بیت توسل کنید و آن‌ها را واسطه‌ی دریافت این عنایت خاص الهی قرار دهید.

حاج آقای ماندگاری در برنامه‌ی سمت خدا می‌گفت: ذکر شریف «یا خَیرَ حبیبٍ و محبوب، صَلِّ علی محمدِ و آلِه» از طرف عارف بزرگ شیخ رجبعلی خیاط برای رفع مرض چشم‌چرانی توصیه شده است که خیلی‌ها از آن استفاده کرده‌اند و نتیجه گرفته‌اند.

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1. نهج‌البلاغه

2. الکافی، ج 5

3. بحار الانوار، ج 101