حکم خشن سنگسار چگونه با عقل و فطرت انسانی سازگار است؟

پرسش

سنگسار از وحشتناک‌ترین و خشن‌ترین احکام دین اسلام است. اسلام که افرادی را که صدها نفر را به فجیع‌ترین حالت می‌کشند، اعدام می‌کند ولی کسی را  که مرتکب یک گناه شخصی مثل زنای محصنه با شرایط خاصش شود سنگسار می‌کند. این با چه منطقی سازگار است و این حکم بر خلاف عقل و فطرت انسانی است. انسان نباید تعقل را از تعبد خالی کند وگرنه می‌شود مثل تکفیری‌ها که برای رضای خدا صدها نفر را سر می‌برند. حم سنگسار نیز چنین حالتی دارد.

پاسخ

کسی که زنا می‌کند یا مجرد است یا متأهل. مجازات فرد زناکار مجرد جَلد (شلاق) است. و مجازات فرد زناکار متأهل گاهی جلد است و گاهی رَجم (سنگسار).

در ابتدا حکم مجازات شخص زناکار متأهل طبق آیه‌ی 15 سوره‌ی نساء حبس ابد بود، ولی بعداً این حکم نسخ می‌شود و مجازات جدیدی برای این دسته از خطاکاران مقرر می‌شود که رجم یا سنگسار نام دارد.

حکم دوم هرچند در قرآن نیامده است ولی در احادیث نبوی به طور مسلم آمده است و در بین مذاهب اسلامی کسی در آن شک ندارد و همه آن را جزء مسلمات اسلام می‌دانند. (تفسیر نمونه، ذیل آیات مذکور)

حکم سنگسار در این شرایط اجرا می‌شود:

شرط 1: فرد زناکار متأهل باشد.

شرط 2: فرد زناکار به همسر خود دسترسی داشته باشد و بتواند با او آمیزش جنسی داشته باشد؛ مثلاً در سفر نباشد و یا عذرهای دیگری مثل عادت ماهانه، ناشزه بودن همسر، عنین بودن مرد، و... در میان نباشد.

شرط 3: فرد زناکار در فضایی کاملاً آزاد و به دور از کوچک‌ترین فشار چهار بار به عمل خود اعتراف کند. البته مستحب است بعد از هر اقرار، قاضی به او تذکر دهد که اگر چهار بار اعتراف کنی حکم تو ثابت می‌شود وگرنه کسی کاری با تو ندارد. و نیز مستحب است بهانه‌هایی به دستش بدهد که شاید از اعتراف کردن دست بکشد؛ مثلاً بگوید: شاید خیالاتی شدی!

شرط 4: یا اعراف کند یا چهار نفر راست‌گو گواهی بدهند که زنای این دو نفر را عیناً مشاهده کرده‌اند. برای این شهادت نیز شرایط بسیار سختی در نظر گرفته شده:

1. شهادت باید از روی مشاهده باشد نه از روی حدس و گمان، هرچند حدس و گمان قوی باشد؛ حتی اگر کسی ببیند زن و مرد بدنامی به خانه‌ی خلوتی وارد شدند و صداهایی بشنود که مطمئن شود آن‌ها به گناه مشغولند و حتی سایه‌ی آن‌ها را هم مشاهده کند، باز قبول نیست و تا عیناً و مستقیماً عمل زنا را نبیند شهادتش پذیرفته نمی‌شود.

2. هر چهار شاهد با هم گواهی بدهند؛ یعنی در یک زمان چهار شاهد حضور داشته باشند، نه این‌که مجموع شاهدها در کل به چهار نفر برسد.

3. محتوای شهادت آن‌ها با یکدیگر مطابقت و هماهنگی داشته باشد.

4. اگر یکی از چهار شاهد از شهادت خود برگردد، سه نفر دیگر باید حد قذف و نسبت ناورا (80 ضربه‌ی شلاق) بخورند.

علت این همه سخت‌گیری در شهادت این است که کسی هوس بدنام کردن دیگران به کله‌اش خطور نکند.

می‌بینیم که با توجه به چنین شرایطی، یا چنین حکمی هرگز اجرا نمی‌شود و یا به ندرت و فقط برای کسانی تحقق پیدا می‌کند که آشکارا و در ملأ عام به چنین کاری دست می‌زنند، آن هم با داشتن همسر، که چنین جنایتی مستحق مجازاتی بدتر از سنگسار است.

حال ممکن است پرسیده شود: پس علت و حکمت حکم سنگسار چیست؟ آیا لغو و بیهوده نیست؟!

برای پاسخ باید به دو نکته توجه کرد: اولاً این حکم بیش‌تر برای تهدید و ترساندن است و در واقع حکمی است پیشگیرانه. ثانیاً با توجه به اهمیت خانواده و تأثیر بسیار بالای آن در تربیت و رشد فرد و جامعه، به راحتی می‌توان سختی مجازات هر عاملی را که بخواهد در این کانون رشد خللی ایجاد کند دریافت.

هر قدر حفظ کیان خانواده و عفت اجتماعی اهمیت دارد، به همان اندازه مجازات تجاوز کنندگان به این حد شدیدتر خواهد بود.