ماه رجب، ماه روزه

بسم الله

با مطالعه‌ی منابع دینی می‌بینیم که خداوند متعال دو چیز را به خود نسبت می‌دهد و برای خود می‌داند: «ماه رجب» و «روزه»!

درباره‌ی ارزش ماه رجب پیامبر خاتم صلی‌الله‌علیه‌وآله می‌فرماید: رجب ماه گرامی خدا است که در آن، باران رحمتش را بر سر و روی بندگانش می‌ریزد.^۱

درباره‌ی ارزش روزه نیز می‌فرماید: خداوند می‌فرماید: روزه از آنِ من است و من خود پاداش آن را می‌دهم.^۲

وقتی خدای مهربان ماه زیبای رجب را ماه خود می‌نامد و نیز روزه را برای خود می‌داند، طبیعی است که بین این دو پدیده‌ی الهی، ارتباطی عمیق باشد. آری چنین است که روزه در ماه مبارک رجب فضیلتی باورنکردنی دارد!

ارزش بی‌نظیر روزه در ماه رجب

حضرت پیامبر (ص) درباره‌ی روزه‌ی ماه رجب می‌فرماید: هر کس یک روز از این ماه را روزه بگیرد، خشنودى عظیم خدا را به دست آورده، خشم الهى از او دور مى‌شود، و درهاى جهنّم به روى او بسته خواهد شد!^۳

نیز می‌فرماید: اگر به روزه‌دار ماه رجب به اندازه‌ی گستره‌ی زمین طلا داده شود، برتر از روزه‌اش نخواهد بود. پاداش این روزه با هیچ اجر دنیوی کامل نمی‌شود.^۴

چه روزی از ماه رجب را روزه بگیریم؟

روزه در هر روزی از ماه رجب ارزش و ثواب بسیار دارد. بسیاری از پیشگامان زهد و تقوا، همه‌ی این ماه را روزه می‌گیرند. رسول خدا (ص) در یکی از سخنرانی‌های معنوی خود،^۵ روزه گرفتن در ماه رجب را می‌ستاید و ثواب کسی را که در این ماه یک روز روزه بگیرد بیان می‌فرماید؛ سپس ثواب کسی را که دو روز روزه بگیرد توضیح می‌فرماید؛ سپس ثواب کسی را که سه روز و چهار روز و پنج روز و... تا اجر و ثواب کسی که همه‌ی ماه رجب را روزه بگیرد بیان می‌فرماید و امت خود را به روزه داشتنِ همه‌ی ماه رجب تشویق می‌فرماید. با این حال، برای کسانی که توانایی ندارند همه‌ی ماه رجب را روزه بدارند، روزهای خاصی تعیین شده تا دست کم از ثواب این روزها محروم نباشند:

۱. روز اول

در روایات آمده که هر که روز اول رجب را روزه بدارد، آتش دوزخ به فاصله‌ی یک سال راه، از او دور می‌شود. و آمده که حضرت نوح (ع) در این روز سوار کشتی شد و به همراهانش امر فرمود آن روز را روزه بدارند.^۶

۲. روزهای ۱۳ و ۱۴ و ۱۵؛ به‌ویژه روز ۱۴

روزه گرفتن در روز سیزدهم و چهاردهم و پانزدهم ماه رجب ـ که ایام البیض^۷ نام دارد ـ ثواب فراوانی دارد.^۸؛ به‌ویژه روز چهاردهم که درباره‌ی آن پیامبر اعظم (ع) می‌فرماید: هر کس که روز چهاردهم ماه رجب را روزه بگیرد، خداوند پاداشی به او عنایت می‌کند که نه چشمی دیده و نه گوشی شنیده و نه بر قلبی خطور کرده است!^۹

۳. روز ۲۷

این روز که عید مبعث است، يكى از چهار روزى است كه در طول سال براى روزه گرفتن امتياز ويژه دارد، و ثوابى برابر با روزه‌ی هفتاد سال دارد.^۱۰

۴. سه روز آخر؛ به‌ویژه روز آخر

«سالم» می‌گوید: چند روزى از ماه رجب مانده بود که به خدمت امام صادق علیه‌السلام رسیدم. چون نظر مبارک آن حضرت بر من افتاد، فرمود: آيا در اين ماه روزه گرفته‌اى؟ گفتم: نه به خدا، اى پسر رسول خدا! فرمود: آن‌قدر ثواب از دست داده‌ای كه اندازه‌ی آن را کسی جز خدا نمی‌داند! به یقين، اين ماهى است كه خدا آن را بر ماه‌هاى ديگر فضيلت داده و احترام آن را عظيم نموده و گرامى داشتن روزه‌داران اين ماه را بر خود واجب كرده. گفتم: يابن رسول اللّه، اگر در باقی‌مانده‌ی اين ماه روزه بدارم آيا به بخشى از ثواب روزه‌داران آن نايل می‌شوم؟ فرمود: اى سالم، هر كه يك روز از آخر اين ماه را روزه بدارد، خدا او را از سختى سكرات مرگ و از هراس پس از مرگ و از عذاب قبر ايمن می‌كند؛ و هر كه دو روز آخر اين ماه را روزه بدارد، به آسانى از صراط می‌گذرد؛ و هر كه سه روز آخر اين ماه را روزه بدارد، از وحشت بزرگ روز قيامت و از سختی‌هاى آن روز ايمن مى‌شود و برات آزادى از آتش دوزخ را به او عطا مى‌كنند.^۱۱

امام رضا علیه‌السلام می‌فرماید: هر کس روز آخر ماه رجب را روزه بگیرد، خداوند گناهانش را می‌آمرزد.^۱۲

۵. سه روز متوالی که پنج‌شنبه و جمعه و شنبه باشد

در روایات آمده است که هر کس سه روز از این ماه را که پنج‌شنبه و جمعه و شنبه باشد، روزه بگیرد، فضیلت بسیار به دست می‌آورد.^۱۳

کسی که توانایی روزه ندارد، چه کند؟!

حال ممکن است کسانی باشند که نمی‌توانند حتی یک روز را هم روزه بگیرند. آیا آنان از این همه ارزش و معنویت و اجر و ثواب محرومند؟ آیا هیچ راهی برای آنان نیست؟!

نقل شده است در مجلسی که پیامبر اکرم (ص) ارزش و فضیلت‌های بی‌مثال روزه در ماه رجب را بیان می‌فرمود، ابوسعید خُدری از حضرت پرسید: ای پیامبر خدا، اگر کسی به‌خاطر ضعف یا بیماری یا عذر شرعی توانایی روزه نداشته باشد، برای این‌که به آن‌چه وصف کردی برسید، چه‌کار می‌تواند بکند؟

حضرت فرمود: هر روز از ماه رجب یک قرص نان (یک وعده غذا) به فقرا صدقه بدهد. قسم به آن‌که جانم به دست او است، اگر در هر روز این ماه چنین صدقه‌ای بدهد، به فضیلت‌هایی که برای روزه‌ی ماه رجب گفتم، بلکه به بیش‌تر از آن خواهد رسید.^۱۴

از برخی روایات به دست می‌آید که صدقه در ماه رجب، به تنهایی (علاوه بر جانشینی برای روزه) ارزش بسیار دارد:

امیرالمۆمنین علی علیه‌السلام می‌فرماید: هر کس در ماه رجب به‌خاطر خداوند صدقه دهد، خداوند روز قیامت در بهشت با چنان ثوابی او را اکرام می‌نماید که نه چشمی دیده، و نه گوشی شنیده، و نه بر خیالی خطور کرده باشد!^۱۵

کسی که توانایی صدقه را هم ندارد چه کند؟

باز ممکن است کسانی باشند که علاوه بر ناتوانی در روزه گرفتن، فقیر هم باشند و توانایی صدقه دادن هم نداشته باشند. آنان چه کنند؟ آیا چاره‌ای برای آنان نیز هست؟!

پیامبر رحمت و مهربانی می‌فرماید: کسی که توان روزه ندارد، اگر هر روز صد مرتبه این تسبیحات را بخواند، به ثواب روزه‌ی ماه رجب می‌رسد:

«سُبْحانَ الإلهِ الْجَلیلِ، سُبْحانَ مَنْ لا یَنْبَغِى التَّسْبیحُ اِلاَّ لَهُ، سُبْحانَ الاْعَزِّ الاْکْرَمِ، سُبْحانَ مَنْ لَبِسَ الْعِزَّةَ وَهُوَ لَهُ اَهْلٌ»^۱۶

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

۱. عیون اخبار الرضا (ع)، ج 2، ص 71

۲. مصباح الشریعه، ص ۱۳۶: «قال تعالی الصوم لی و انا اجزی به».

۳. مفاتیح نوین، به نقل از اقبال، ص 634

۴. امالی صدوق، ص ۵۳۴

۵. همان

۶. مفاتیح الجنان

۷. الایام البیض یعنی روزهای درخشان

۸. مفاتیح نوین، به نقل از اقبال، ص ۶۵۶

۹. همان

۱۰. مفاتیح الجنان

۱۱. همان

۱۲. مفاتیح نوین، به نقل از اقبال، ص ۶۸۲

۱۳. همان، به نقل از مقنعه، ص 375

۱۴. وسائل ‏الشیعة ،ج 10، ص 483

۱۵. امالی صدوق، ص ۵۴۲

۱۶. مفاتیح نوین، به نقل از اقبال، ص 637