وقت نمازها (اول وقت، وقت فضیلت، وقت ادا و قضا، وقت مخصوص و مشترک)

بسم الله

یکی از مسائلی که مراجع معظم تقلید درباره‌ی جزئیات آن اختلاف فراوان دارند، اوقات نمازها است. در این نوشتار سعی کرده‌ام بیانی روان و کارآمد و به دور از اختلاف‌های جزئی از این مسأله به دست بدهم. برای تعیین جزئیات بیش‌تر، هر کسی باید به مرجع تقلید خود رجوع کند. در برخی موارد به بعضی اختلاف‌ها اشاره کرده‌ام.

درباره‌ی نمازها چهار وقت مطرح است:

۱. اول وقت؛

۲. وقت فضیلت؛

۳. وقت ادا و قضا؛

۴. وقت مخصوص و مشترک.

اول وقت

اول وقت، یعنی اولین فرصت بعد از اذان.

بهترین وقت نماز، اول وقت است. اهل بیت علیهم‌السلام فرموده‌اند: برتری اول وقت بر سایر وقت‌ها مانند برتری پیامبران بر سایر مردم است.

وقت فضیلت

وقت فضیلت نماز صبح از اول اذان صبح است تا روشن شدن نسبی هوا.

وقت فضیلت نماز ظهر، فاصله‌ی بین لحظه‌ی اذان تا یک ساعت و نیم بعد از آن است.

وقت فضیلت نماز عصر، فاصله‌ی بین لحظه‌ی اذان تا سه ساعت بعد از آن است.

وقت فضیلت نماز مغرب، فاصله‌ی بین لحظه‌ی اذان تا چهل و پنج دقیقه بعد از آن است.

وقت فضیلت نماز عشا، فاصله‌ی بین لحظه‌ی اذان تا سپری شدن یک سوم از شب (یک سوم از اذان مغرب تا اذان صبح) است.

معنای وقت فضیلت این است که بهتر است این نمازها در این مدت خوانده شوند و اگر کسی نمازش را در این مدت نخواند و دیرتر بخواند، فضیلتی را از دست داده است.

در این وقت فضیلت نیز هر چه نماز به اول وقت نزدیک‌تر باشد، فضیلت آن بیش‌تر است.

تذکر: بعضی از مراجع تقلید، وقت فضیلت نمازها را به‌گونه‌ای دیگر تعیین می‌کنند که گاه با اول وقت مغایر است.

وقت ادا و قضا

وقت ادای نماز صبح، از اول اذان است تا طلوع آفتاب.

وقت ادای نماز ظهر و عصر، از اول اذان تا غروب است. (توجه داشته باشید که غروب، تقریباً بیست دقیقه قبل از اذان مغرب است. البته بعضی از مراجع تقلید، مهلت وقت ادای نماز ظهر و عصر را تا مغرب می‌دانند.)

وقت ادای نماز مغرب و عشا، از اول اذان است تا نیمه شب شرعی. (نیمه شب شرعی، یازده ساعت و ربع بعد از اذان ظهر است)

وقتی نمازی در وقت ادایش خوانده نشود، قضا می‌شود و تا پایان عمر باید در وقت قضا خوانده شود.

تذکر: وقت ادای نماز عشا، تا نیمه شب شرعی است ولی وقت قضای آن از اذان صبح روز فردا شروع می‌شود. اگر کسی نماز عشایش را قبل از نیمه شب شرعی نخواند، واجب است که تا قبل از اذان صبح فردا با نیت مافی‌الذمه (یعنی آن‌چه به گردن من است؛ یا ادا یا قضا) بخواند و اگر تا اذان صبح هم نخواند، باید بعد از آن با نیت قضا بخواند.

وقت مخصوص و مشترک

وقت مخصوص نماز ظهر، سه چهار دقیقه‌ی اول از اذان ظهر است (مدت زمان لازم برای خواندن نماز ظهر) و در این وقت نمی‌شود نماز عصر خواند.

وقت مخصوص نماز عصر، سه چهار دقیقه قبل از غروب است و در این وقت نمی‌شود نماز ظهر خواند. اگر کسی تا سه چهار دقیقه قبل از غروب نماز ظهر و عصرش را نخوانده باشد، دیگر نماز ظهرش قضا شده است و در این سه چهار دقیقه، تنها می‌تواند نماز عصر را به نیت ادا بخواند. نماز ظهر را بعد از نماز عصر باید به نیت قضا بخواند.

وقت مخصوص نماز مغرب و عشا نیز به همین شکل از اذان مغرب و نیمه شب شرعی محاسبه می‌شود؛ یعنی سه چهار دقیقه‌ی اول از اذان مغرب، وقت مخصوص نماز مغرب است و سه چهار دقیقه مانده به نیمه شب شرعی یا اذان صبح، وقت مخصوص نماز عشا است.

غیر از این چند وقت مخصوص، بقیه‌ی وقت‌ها از اذان ظهر تا غروب بین نماز ظهر و عصر مشترک است و بقیه‌ی وقت‌ها از اذان مغرب تا نیمه شب شرعی بین نماز مغرب و عشا مشترک است.

منابع مورد استفاده: تحریر الوسیله و رساله‌ی مراجع تقلید و پایگاه‌های اینترنتی آن‌ها