ازدواج موقت

پرسش:

مدتی است درباره‌ی ازدواج موقت مطالعاتی راشروع کرده‌ام‌؛ آثار شهید مطهری، فتوای مراجع و بررسی سایت‌های گوناگون درباره‌ی این موضوع بسیار مفید بوده اما جواب چند سوال اساسی‌ام را نتوانستم از این منابع  به طور رک و پوست‌کنده پیدا کنم. از شما خواهشمندم به این سوال‌ها  پاسخ داده و از منابع مرتبطی که در این حوزه  کمک بهتری می‌کنند چند مورد را معرفی کنید.

1. شرایط ازدواج موقت به صورت دقیق  کدامند؟ (اکثر منابع می‌گویند در شرایط خاص ولی همین شرایط خاص یعنی چه؟ شما این شرایط را برای جوان مجرد چه می‌دانید؟ لطفا پاسخ کلی ندهید)

2. برخی از احادیث به ثواب ازدواج موقت تاکید دارند و برخی دیگر(در حدیثی از امام  صادق ع) انجام در شرایط غیرخاص را حرام می‌دانند! تکلیف جوان دانشجو چیست؟ آیا با ازدواج موقت کار صوابی انجام می‌دهد یا گرفتار اطاعت از شهوت شده است؟ اگر ازدواج موقت نکند، درگذر زمان مشکلی در توان جنسی او ایجاد می‌شود؟ کنترل شهوت کی به معنی رهبانیت تلقی می‌شود؟

3. آثار بد ازوداج موقت کدامند؟ (خواهشا با صراحت بیان کنید)

پاسخ:

1. شرایط ازدواج موقت را از دو منظر می‌توان بررسی کرد؛ از منظر فقهی و حقوقی و از منظر اخلاقی.

از منظر فقهی و حقوقی: شرایط خاصی ندارد. همه‌ی احکام ازدواج دائم را دارد به جز چند مسأله مانند: محدود بودن حلیّت از نظر زمانی و لزوم تعیین مدت هنگام عقد؛ عدم وجوب نفقه و ارث؛ و مانند آن که در رساله‌های عملیه آمده است. جزئیات بیش‌تر در این باره را این‌جا ببینید.

از منظر اخلاقی: از آن‌جایی که ازدواج موقت برخلاف ازدواج دائم حالت ثانویه دارد و به عنوان دوا و دارو تجویز شده است، بزرگان دین توصیه می‌کنند تا زمانی که حالت ثانویه و شرایط نیاز به دارو فراهم نشده است، از آن پرهیز شود.

توضیح آن‌که هدف اصلی از تشریع ازدواج موقت، جلوگیری از انحراف‌های اخلاقی و ارضای صحیح و بی‌مفسده‌ی غریزه‌ی شهوانی است و این هدف در افراد ذیل مصداق دارد:

ـ کسانی که در سن ازدواج و از نظر شهوانی تحت فشار هستند ولی به دلایلی مثل فقر و فراهم نبودن شرایط دیگر ازدواج، قادر به ازدواج دائم نیستند.

ـ افراد متأهلی که گاه بنابه ضرورت‌هایی مجبورند به‌طور مجرد به سفرهای طولانی بروند؛ به ویژه کسانی که به سفرهای خارج می‌روند و در کشورهای غیراسلامی که جاذبه‌های شهوانی در آن‌جا بیداد می‌کند، مدت طولانی ساکن می‌شوند.

ـ افراد متأهلی که به دلایلی مانند بیماری از رابطه‌ی زناشویی با همسر خود محروم هستند و این موضوع به طول انجامیده و آن‌ها از نظر شهوانی تحت فشار هستند.

ـ و افراد دیگر که به هر دلیلی یا اصل ازدواج دائم برایشان مقدور نیست؛ یا با وجود داشتن همسر، ارضای نیازهای جنسی برایشان میسر نیست.

کسی غیر از این افراد اگر به دنبال ازدواج موقت باشد، نشانه‌ی توجه بیش از حد به مسائل شهوانی و تنوع طلبی افراطی در این مسائل است که مذموم است و در صورت عدم کنترل به‌موقع، سر از بیماری‌های روانی شدید و لاعلاج درمی‌آورد.

وقتی سخن از شرایط خاص است، شاید منظور همین موارد باشد.

2. در برخی فرهنگ‌ها (مثل فرهنگ تحریف شده‌ی مسیحیت) ازدواج یک امر پلید و گناه معرفی شده است و ازدواج موقت هم هم‌طراز با خودفروشی و زنا تلقی شده است؛ اما در اسلام اصل ازدواج (فارغ از دائم یا موقت بودن آن) ارزش و ثواب بسیاری دارد و روایات بیان کننده‌ی فضیلت ازدواج موقت نشان‌گر این است که ازدواج موقت همانند ازدواج دائم از ارزش و فضیلت بسیاری برخوردار است. البته بیان ثواب و فضیلت به معنای بی‌قید و شرط بودن آن نیست. اغلب فضایل با رعایت نکردن شرایط و آداب تبدیل به رذیله می‌شوند. ازدواج موقت هم همین‌طور است. نهی‌های وارد شده در برخی روایات نیز به همین معنا می‌تواند باشد و قطعاً به معنای حرمت نیست.

جوان دانش‌جو اگر در حالت ثانوی قرار دارد و نیاز جدی به ازدواج پیدا کرده است و شرایط ازدواج دائم برایش فراهم نیست، می‌تواند با ازدواج موقت نیازش را برطرف کند و نه تنها هیچ گناه و سرزنشی متوجه او نیست، بلکه کارش ارزشمند و مورد تحسین است و مستحق ثواب؛ ولی اگر پرداختن به ازدواج موقت نشانه‌ی آلوده بودن محیط او و آشفتگی اخلاقی‌اش باشد، برای درمان خود باید اقدامات اساسی و زیربنایی انجام دهد (با خودسازی و تربیت نفس به تعادل عقلانی و دینی در کنترل غرایز برسد) و ازدواج موقت نه تنها چاره‌ی کارش نیست؛ بلکه گاه باعث بدتر شدن حال و آشفته‌تر شدن وضع او می‌شود.

رهبانیت به معنای تعطیل کردن غرایز طبیعی به‌طور مطلق و برای همیشه است. به کنترل چند ساله‌ی غرایز برای رسیدن به شرایط مطلوب رهبانیت نمی‌گویند.

اگر کسی در شرایطی قرار گیرد که مسائل اخلاقی در روابط محرم و نامحرم رعایت نمی‌شود و پوشش‌ها و نگاه‌ها اسلامی و تقوامند نیست؛ طبیعی است که غریزه‌ی شهوتش تحت تأثیر عوامل تحریک کننده قرار می‌گیرد و او را به سوی ارضای آن فرامی‌خواند. در چنین شرایطی اگر او فرد مؤمن و باتقوایی باشد، خواهد توانست غریزه‌اش را کنترل کند و مرتکب گناه نشود؛ ولی همین تحمل فشار و مقاومت در برابر نیاز طبیعی، بی‌ضرر نخواهد بود و روح و جسم او را آسیب خواهد زد. اما اگر این فرد عوامل تحریک کننده اعم از: رفیق و همراه، محیط تحصیل و کار، عکس و فیلم، اینترنت و ماهواره، کوچه و خیابان و پارک و مترو، و... را از ریشه و قبل از ابتلا به آن‌ها کنترل کند و به تعبیر نورانی قرآن، به گناه و زمینه‌ی گناه نزدیک نشود¹، دیگر تحت فشار ناشی از آن‌ها قرار نخواهد گرفت تا مقاومت در برابر این فشار برایش مضر باشد.

3. ازدواج موقت اگر با رعایت احکام آن و طبق شرایط بیان شده انجام بگیرد، هیچ اثر بد واقعی برایش متصور نیست. یکی از این شرایط، ثبت رسمی ازدواج موقت در محضر است که بدون رعایت آن، خطر رفتن آبرو و شنیدن تهمت و سرزنش جدی است.

هم‌چنین توصیه می‌شود که مدت عقد در ازدواج موقت، خیلی کوتاه نباشد و حداقل چند ماه باشد. و نیز به اجتناب از ازدواج با افراد پیر و مسن توصیه شده است.

در پایان توصیه می‌کنم مقاله‌ی «سخنی درباره‌ی ازدواج موقت» از آیت الله مکارم شیرازی را هم مطالعه نمایید.

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1. سوره‌ی انعام، آیه‌ی 151: لاتقربوا الفواحش ما ظهر منها و ما بطن؛ به كارهاى زشت نزدیک هم نشوید، چه آشكار باشند چه پنهان.